Mijn tijd in St Josephs Hopital

Hi lieve mensen!

Ik merk dat ik blijf uitstellen om over mijn ziekenhuis ervaringen te schrijven. Want waar te beginnen? Hoe krijg ik deze totaal andere wereld onder woorden zonder het enorm tekort te doen? En ik welke bui schrijf ik er het meest waarheidsgetrouw over? De goeie dagen, waarin ik de rijkdom van het leven hier zo enorm waardeer, de warmte van de mensen, de eindeloze gastvrijheid, dagen waardoor ik gelukkig word, moet glimlachen om de kindjes die al hun bezigheden laten vallen om naar die gekke blanke te zwaaien. Of is het veel reëler om jullie te schrijven op een van die dagen dat de moed me in de schoenen zakt, de enorme armoede me aangrijpt, de zoveelste patiënt om totaal onbekende redenen zomaar overlijd en ik het ziekenhuis, het systeem, en de hele wereld waarin dit soort situaties nog veel te veel voorkomen vanuit de grond van m'n hart vervloek?
Want zo dubbel zijn mijn ervaringen hier. Mijn dagen zitten zo barstensvol tegenstrijdige ervaringen. Maar oke, ik ga een poging wagen het op dit denkbeeldige papier te zetten, want het is een wereld die ik graag met jullie wil delen, al kan ik er maar een grove schets van tonen.

Deze week is de vierde en laatste week van mijn stage in het St Joseph hospital in Kitgum, noord Uganda. Oftewel the middle of nowhere. Tot veel te recent was het rebellenleger van Joseph Kony hier nog flink aan het huishouden (pas in 2007 trok de LRA zich voorgoed(?) terug in de DRC) en het is ver, afgelegen en arm. Ongeletterdheid is hier nog veel hoger dan andere delen van Uganda omdat het gedurende de jaren 90 en een groot deel van de '00's te onveilig was voor kinderen uit deze omgeving om naar school te gaan. De dichtbijzijnste 'grote' stad is 3u hobbelen in de bus. De grootste lokale taal hier is Luo, maar er zijn zoveel verschillende talen dat er ook tussen arts en patiënt soms een taalbarriere is, vooral als het een Zuid-Soedanees is of als de arts niet uit deze regio komt. De artsen (en +_ 40%vd patiënten) spreken gelukkig ook engels.

Nog geen twee weken voor mijn vertrek naar Afrika werd het definitief dat ik hier naartoe kon komen om (een zelf geregelde) stage te lopen. Met een aantal heel enthousiaste en verwelkomende emails in mijn inbox, maar weinig concrete plannen en al helemaal geen duidelijk beeld waar ik terecht zou komen stapte ik dus zomaar op een maandag uit de bus in Kitgum town.
En een enthousiast welkom kwam mij inderdaad ten deel door de lieve Margaret, een nurse anesthesist in het ziekenhuis en voor de eerste periode ook meteen mijn logeeradresje. Zo rolde ik via haar heel gemakkelijk het ziekenhuis- en Ugandese leven in.
Het missieziekenhuis bestaat uit 4 afdelingen, en elke week neem ik een kijkje op een andere afdeling. Ik startte op de medical ward (interne), toen surgery, obstetry and gyneacology, en deze week zal ik het geheel afsluiten op de kinderafdeling. Ik loop mee met de arts of clinical officer, schrijf statussen, doe wat lichamelijk onderzoek of kleine ingrepen. Maar vooral ben ik heel veel aan het kijken. Want jeetje, wat is álles hier anders. Gekke ziektebeelden, heftige presentaties. Een diagnose stellen moet bijna uitsluitend op de kliniek, zelfs een bloedkweek maken kan hier niet. Pas na een tijdje had ik door hoe heftig het voor me was. In m'n eerste week overleden al 3 van 'mijn' patiënten. Onder meer een meisje waarvan ik zelf bij de intake was met ernstige meningitis. De ouders dachten dat ze sliep, maar ze was al in een diepe coma en overleed nog dezelfde dag. Ze had pas 12u na haar binnenkomst in het ziekenhuis zuurstof gekregen en de behandeling was nog niet eens gestart.

De week erna bij chirurgie bracht hele nieuwe uitdagingen met zich mee. Na een hoofdtrauma is het bv maar hopen dat er geen hersentrauma is, het enige dat gedaan wordt is de coma volgen en hopen dat ie de volgende dag wat minder diep is geworden, een CTscanner is er alleen in de hoofdstad en voor veel mensen onbetaalbaar. En een uitdaging was niet van m'n stokje gaan op de brandwonden zaal. Allemaal kleine kindjes met echt erge brandwonden (er wordt gekookt op houtskoolvuurtjes) en zo hartverscheurend veel pijn. Nieuwe ontdekking: dat trek ik erg slecht.
(In afrikaanse ziekenhuizen wordt nog echt pijn geleden, in westerse ziekenhuizen is er aandacht voor pijn bestrijding, hier nauwelijks. Hele gazen en tangen gaan open wonden in, bij zowel kinderen als volwassenen, zonder enige verdoving, elke dag weer als het verzorgt moet worden huilen van de pijn. Bah. )
Het mangoseizoen is aangebroken, wat naast een heleboel vliegen, ook erg veel kinderen met gebroken ledematen met zich meebrengt omdat ze uit de mangoboom zijn gevallen. Die liggen dan vervolgens een maand in tractie hier, een grappig en voor mij erg ouderwets gezicht.
Het was erg leuk om ook een paar dagen op OK te staan, gekke operaties te zien en te 'assisteren' (lees: met m'n neus overal bovenop en wat klemmetjes vasthouden/draadjes doorknippen, en af en toe brute kracht bij een meer orthopedische operatie). En daarna met het operatieteam lunchen, lachen en de mooie oneliner: 'if you are fortunate enough to marry an african man you'll produce at least 10 children and be really happy'. Gevolgd door een erg enthousiaste knipoog. (Said person had gelukkig al een vrouw en 5 kinderen. Maar hier kan je ook 2 of 3 vrouwen hebben dus wat dat betreft had ik nog geen veiligheidsgarantie..)

Gedurende deze eerste twee weken logeerde ik bij Margaret. Super gastvrij had ze mij (onder luid protest) haar slaapkamer afgestaan, en deelde ze zelf een eenpersoons bed met haar dochtertje in de woonkamer. En zo maakte ik plots twee weken haar leven mee. En wauw, wat een bewondering heb ik voor haar gekregen. Van 6u sochtends tot ruim 11u savonds heb ik haar 2 weken lang niet een keer 'zomaar' zien zitten. Ze werkt de hele dag, als het niet in het ziekenhuis is dan wel in het huishouden. En het huishouden gaat gewoon echt veel tijd in zitten, als je de kippen nog moet slachten (heb ik ook geleerd! Nouja, de theorie iig), het vuur eerst gestookt eer je kan koken en de was in koud water moet worden schoongeschrobt. Ik werd als een geëerde gast onthaald, wat ontzettend lief was maar ook toch wel ongemakkelijk. Twee keer per dag werd er een uitgebreide maaltijd voor me opgediend, waarbij het hier een erge belediging is als je het niet allemaal opeet. Na een paar dagen werden deze lekkere maaltjes dan ook een echt mentaal gevecht omdat ik het erg onprettig vind twee keer per dag zo ontzettend vol te zitten. En omdat ik een gast was serveerde ze elke dag vlees en ontzettend veel koolhydraten en jammergenoeg maar een hele enkele keer groente, gelukkig enigszins gecompenseerd door minstens 1 banaan, 2 mango's en wat ananas bij elke maaltijd (maar deze hoeveelheden zouden voor mij al een lunch op zich kunnen zijn -ik was echt tonnetje rond elke keer).
Gelukkig kon ik toch ook wel een klein beetje helpen in het huishouden, tot groot vermaak maar ook wel waardering, want zo hoort een (westerse) gast zich natuurlijk helemaal niet te gedragen. Maar ik voelde me alsnog erg vaak haast als een kind die alle huishoudelijke taakjes nog moet leren, zo nutteloos waren mijn westerse huishoudskills. Toch voelde ik me meteen erg op m'n gemak hier en erg welkom, ondanks alle nieuwigheid, basic als het was. Zit je zomaar een hele namiddag pinda's doppend voor het huis, tussen 3 buurvrouwen die in rap Luo de sappigste verhalen aan elkaar vertellen. Dat is genieten.

Na twee weken ben ik verhuisd naar de guesthouse van het ziekenhuis. En wat is een warme douche dan luxe! Of een echte zitwc waarvoor je niet eerst het huis uit moet. Heerlijk. Het scheelt wel echt om iets meer luxe om me heen te hebben, het kost een stuk minder energie. Er is zelfs licht via een zonnepaneel als de stroom weer eens uitvalt (zo'n 30-40%vd dagen). En wat erg fijn is: er is hier een gasfornuis dus ik kan zelf koken! Zo veel groente en zo veel -of zo weinig- opscheppen als ik zelf maar wil :)

Mijn derde week bracht ik door bij de zwangeren en pasgeboren kindjes. Het was rustig op de afdeling, wat mij wel lekker uitkwam want de eerste twee weken waren me toch niet helemaal in m'n koude kleren gaan zitten. Wel vreemd als bij een bevallig pas blijkt dat het om een tweeling gaat. Ook de echo is dus niet helemaal te vertrouwen hier. Helaas waren beide kindjes al geruime tijd in utero overleden (de lichaampjes, en vooral de hoofdjes zien er dan eenmaal geboren heel naar uit), iets waar nauwelijks emotie over word getoond. Misschien dat de ouders het wel prettig vonden dat mondje 9 en 10 toch niet gevoed hoefden te worden? Nog een erg vreemd feit: afgelopen maandag in de morning meeting hoorde ik dat de arts waarmee ik die hele week mee had gelopen op vrijdag z'n sleutel heeft ingeleverd en is vertrokken. Zonder enige waarschuwing vooraf, zonder enige verklaring. Hij heeft me net een hele week zijn werk laten zien, van alles verteld en geleerd en met geen woord over enige onvrede gerept (oke ik ben een vreemde, misschien is dat nog niet zo gek), en dan is ie zomaar weg! Dus op maandag moest er een hele reorganisatie plaatsvinden welke arts nu de maternity ward zou gaan overnemen. Jeetje. Het is een feit hier dat medisch personeel echt slecht betaald krijgt, en Kitgum is geen aantrekkelijke stad om te werken omdat het zo ver weg van alles is, dus er is een enorm tekort aan personeel en een braindrain naar het zuiden of het buitenland. Maar om dat op zo'n abrupte manier mee te maken is gek.
En nu mijn laatste week ben ik op de kinderafdeling. Eigenlijk is diagnose stellen hier heel simpel: malaria (regenseizoen = steeds meer malaria!), pneumonie of diarree, soms in combi met sepsis of dehydratie. Veel andere diagnoses kom je er niet tegen. En ondervoeding is toch ook wel een issue, ik ben de zakjes plumpynutt alweer tegengekomen (therapeutische bijvoeding) die ik voor het eerst in Zambia had gezien. Dat krijg je van een dieet van rijst en bonen... En sommige kindjes blijven bang voor me, gaan huilen als die gekke witte dokter aan ze zit. Maar veel vaker ben ik de attractie van de dag, grote staarogen die elke beweging volgen.

En zo zijn mijn laatste dagen in Kitgum alweer aangebroken. Op zondag reis ik terug naar Kampala, om vervolgens nog een paar weken in Uganda te reizen en dan door te gaan naar Tanzania. Mijn maand stage is voorbij gevlogen, en tegelijkertijd loop ik hier rond alsof ik er al tijden woon. Ik ken het stadje, de markt, heb mn vaste mango verkoopster en weet waar ik de lekkerste chapati's kan kopen, ik ken de boda-boda drivers die bij het ziekenhuis staan. Als ik rondloop over het ziekenhuisterrein groet ik bekenden en herhaald zich steeds het ritueeltje van handen schudden, hoe was je dag/nacht, hoe is de familie. Maar wat ik vooral heb bereikt en waarvoor ik was gekomen: ik heb een klein beetje een beeld gekregen van hoe dit ziekenhuis in elkaar steekt en hoe het is om in de tropen te werken.
Wat een harde wereld. De machteloosheid van de artsen is zo groot, wat kan een mens toch veel mankeren en wat kan je hier weinig onderzoeken. Super frustrerend, maar plots ook wel begrijpelijk om te zien dat sommige artsen er laks van worden. En wat zit er een onvoorstelbaar groot gat tussen de manier van werken, van denken, in effectiviteit, doelgerichtheid, opleidingsniveau tussen hier en het westen.
Ik heb een hele waardevolle tijd gehad hier. Ik heb ontzettend veel gezien, veel geleerd, het zwaar gevonden en genoten. Ik ben er bevestigd in mijn beeld dat ik arts zijn een fijne toekomst vind, maar ook weet ik plots weer waarom het enige moment dat ik twijfelde of ik wel arts wilde worden, was nadat ik een dag in Zambia in het ziekenhuis had meegelopen.
Ik zou graag afsluiten met een mooie conclusie, een plan, een mooi vooruitzicht. Maar ik geloof dat de realiteit me daarvoor te schrijnend is. Wieweet met wat afstand in ruimte en tijd dat ik er een mooi positieve draai aan kan geven. Vraag het me nog maar eens :)